شیشه چیست؟و راههای درمان آن چگونه است؟
قبل از اینکه درمورد شیشه صحبت کنیم بهتر است بصورت خلاصه اشاره ای به نحوه کار مغز و سیستم اعصاب مرکزی داشته باشیم.
در سیستم اعصاب مرکزی، سلولها یا رشته های عصبی بصورت مستقم به هم متصل نیستند. بلکه بین انتهای سلول قبلی با ابتدای سلول بعدی فضای بسیار کوچکی وجود دارد که به این فضا در اصطلاح پزشکی سیناپس می گویند.
برای اینکه یک سلول عصبی بتواند پیامی را به سلول دیگر انتقال دهد باید از انتهای خود ماده ای به داخل این فضای کوچک ترشح کند.( به این ماده در اصطلاح پزشکی نوروترنسمیتر می گویند) این ماده بر روی گیرندهایی که در ابتدای سلول بعدی قرار دارند می نشیند و به این ترتیب پیام منتقل می شود. در سیستم عصبی نوروترنسمیترهای زیادی وجود دارند که ترشح هرکدام منجر به علایم خاصی می شود.
دوپامین و سروتونین دو نوروترنسمیتری عمده ای هستند که سوء مصرف شیشه یا مواد محرک باعث افزایش ترشح آنها در مغز می گردد و اختلال در نسبت ترشح آنها در ایجاد بیماری هایی مانند افسردگی یا دوقطبی نقش اساسی را بازی می کند.
و اما داستان شیشه.....
شیشه ای که در حال حاضر در بازار قاچاق مواد محرک ایران وجود دارد بیشتر بصورت کریستال های ریز ( مانند شکر) است که در تکه های کوچک یک لوله پلاستیکی ( نی نوشابه) جاسازی شده و سر و ته آن بسته می شود. این ماده به شکل های دیگری از جمله بلور های شفاف و تیز و.... نیز عرض می شود.
قاچاقچیان مواد با این شعار که: شیشه حاوی مورفین نیست پس اعتیاد آور نیست مصرف آنرا تبلیغ می کنند و متاسفانه بسیاری از افراد ناآگاه خواسته یا ناخواسته در دام این ماده محرک گرفتار می شوند.
واقعیت اینست که شیشه یک ماده محرک بسیار اعتیاد آور است بطوریکه در بسیاری از مقالات پزشکی قدرت اعتیاد زایی آنرا بیشتر از مواد محرکی مانند کوکائین می دانند.
بخاطر داشته باشیم که در حال حاضر درمان اعتیاد به شیشه و مواد محرک مشکل ترین درمان در زمینه درمان سوء مصرف مواد است.
این ماده به چهار صورت کشیدنی، استفاده از طریق بینی، خوردنی یا تزریق ممکن است مورد سوء مصرف قرار گیرد. برای کشیدن آن از پایپی شیشه ای که مخصوص اینکار است، لامپ، چراغ خودرو و .... استفاده می کنند.
شیشه از ترکبات آمفتامین یا مت آمفتامین در آزمایشگاههای غیر قانونی ساخته می شود. قرص اکستاسی نیز از ترکیبات همین مواد است. شیشه در حقیقت هیدروکلراید مت آمفتامین است که علاوه بر شیشه به آن آیس یا کریستال هم گفته می شود. البته در استانهای شرقی کشور به کراک هم کریستال می گویند!
سوء مصرف شیشه ترشح دوپامین، سروتونین و نور اپی نفرین را در سیناپسهای عصبی در مغز به شدت افزاش می دهد و منجر به تحریک سلولهای مغز می شود. شخصی که به سوء مصرف شیشه روی می آورد در ابتدا علایم بسیار خوبی را تجربه می کند.
در ابتدا سوء مصرف شیشه باعث می شود که تجربه های لذت بخش با شدت بیشتری احساس شوند. فرضا اگر شما از شنیدن یک موسیقی لذت می برید و محو آن می شوید شخصی که ماده محرک استفاده کرده است بر روی نت های آن موسیقی پا می گذارد و همراه با آن به پرواز در می آید!!
قدرت تمرکز و اعتماد به نفس در چنین فردی به شدت بالا می رود، خطر را از خود دور می داند. ( به قول معروف دل و جراتش زیاد می شو د) حال تصور کنید چنین فردی در حال رانندگی چه وضعیتی خواهد داشت! بخاطر جرات زیاد فاصله ایمن را در نظر نمی گیرد. با سرعت زیاد از یک وجب جا سبقت گرفته، جاده را محیط خطرناکی برای خود و دیگران می کند! معمولا این افراد توسط پلیس دستگیر می شوند. اگر هم تصادف کنند تصادف های مرگباری خواهند داشت.
بسیار مهربان و صمیمی می شوند! خلاقیتشان زیاد می شود! شخصی که تا دیروز نمی توانست یک خط شعر حفظ کند شاعر می شود و شعر می گوید! بسیار دست و دلباز می شوند بطوریکه براحتی می توان از آنها پول یا چک گرفت! پس احتمال سوء استفاده مالی از این افراد وجود دارد!
در ابتدا حتی ممکن است وضعیت اقتصادی این افراد بهتر شود! این درست مانند آنست که بیمار وامی با بهره زیاد به خودش می دهد و احساس می کند ثروتمند شده است ولی وقتی این وام را پس می دهد بشدت فقیر و بی چیز می شود!
مصرف حتی مقدار کم شیشه منجر به بی خوابی می شود: شب تا صبح نمی خوابد دایم در حال عوض کردن کانال تلویزیون یا گوش کردن موسیقی است! بی قرار می شود و یک جا دوام نمی آورد! اشتها به شدت کاهش پیدا می کند! یکی از مواردی که اطرافیان به شخص مشکوک می شوند کاهش وزن شدید و کم خوابی است!
با مصرف زیاد؛ تنفس و ضربان قلب افزایش یافته، طپش قلب پیدا می کنند. فشار خون و دمای بدنشان بالا می رود و احساس گرما می کنند پس زیاد آب می خورند! ضربان قلب نامنظم می شود. بشدت تحریک پذیر و پرخاشگر می شوند و ممکن است دست به هر خشونتی بزنند. اضطراب، گیجی، لرزش اندامها، تشنج و در نهایت ایست قلبی و مرگ هم از دیگر عوارض سوء مصرف شیشه است.
سوء مصرف طولانی مدت شیشه منجر به ایجاد بدبینی شدید، خشونت، کاهش شدید حافظه، توهم های شنوایی و بینایی، سایکوز ( جنون آنی ) و بسیاری اختلالات عصبی دیگر و در نهایت مرگ می شود. اینها توهم های جالبی هم دارند! ممکن است رنگ ها را بشنوند و صداها را ببینند!
متاسفانه شیشه شخص را در وضعیتی قرار می دهد که تمایل به درمان ندارد و شاید این مصیبت بار ترین تاثیر شیشه بر مغز باشد که درمان و پیگیری این افراد را مشکل کرده است!
به علت ترشح زیاد نوروترنسمیتر ها، بعداز اندک زمانی انتهای اعصاب مغز تحلیل رفته و مغز نمی تواند روند طبیعی خود را داشته باشد و بیمار نه اینکه علایم خوبی تجربه نمی کند بلکه فقط بخاطر ترس از عوارض ترک شیشه که مربوط به کارکرد ضعیف مغز است اقدام به سوء مصرف آن می نماید!
بخاطر داشته باشیم که اعتیاد به مواد در هر نوع آن که باشد در ابتدا با تجربه های بسیار لذت بخشی همراه است بصورتی که شخص اعتقاد پیدا می کند که می تواند بصورت کنترل شده مواد را مورد سوء مصرف قرار داده و از تجربه های لذت بخش آن برخوردار شود! غافل از اینکه ثابت شده است که مصرف حتی مقدار کم مواد مخدر یا محرک ساختمان مغز و کارکرد آنرا بطور هم زمان تغییر می دهد که صحبت در مورد آن از حوصله این بحث خارج است.
همچنان که گفته شد در حال حاضر درمان مواد محرک از جمله شیشه از مشکل ترین درمان های سوء مصرف مواد است که توسط یک تیم مجرب صورت می گیرد. برای درمان، بر اساس مدت، مقدار، نوع و روش مصرف ممکن است فرد نیاز به درمان دارویی یا بصورت بستری و یا بصورت سرپایی داشته باشد. بعد از آن اختلالات روانپزشکی بیمار باید توسط روانپزشک آشنا به درمان سوء مصرف مواد مورد بررسی و درمان قرار گیرد و بدنبال آن یا هم زمان آموزش خانواده، آموزش مهارت های بهبودی اولیه و پیشگیری از بازگشت و رفتار درمانی انجام شود
نام علمی این ماده مخدر مت آمفتامین می باشد.این ماده محرک اعصاب است. مت آمفتامین گاهی اوقات توسط پزشکان برای بیماریهای خاص تجویز می شود که با تاثیر مستقیم بر مکانیسمهای مغز شادی و هیجان در فرد ایجاد می کند که این دارو را به دارویی به شدت اعتیاد آور تبدیل می کند. مصرف کننده ممکن است دچار حرکات تکراری شود. مت آمفتامین همچنین باعث اختلال شدید در خواب و یا بی خوابی کامل می شود. مصرف کننده دجار بی اشتهایی شدید شده و ساعتها و بعضا تا روزها اشتها به غذا ندارد ولو اینکه این ماده باعث تشنگی می شود و مصرف کننده مجبور است مقدار زیادی آب بنوشد.
نامهای رایج
متامفتامین نامهای رایج متفاوت و همچنین نحوه های متفاوت مصرف دارد. در ایالات متحده آمریکا این ماده به نامهای کریستال مت یخ(Crystal Meth ) Ice, Glass و نامهای دیگر شناسایی می شود.در ایران نیز با نام شیشه شناسایی می شود میزان ابتلاء به اعتیاد و مصرف مواد مخدر در ایران بالاست. با وجود اقدامات مختلف قانونی و نظامی برای کنترل مواد مخدر در ایران متاسفانه روند مصرف مواد مخدر در بین جوانان شیوع داشته بویژه افزایش مصرف مواد مخدر جدید از مشکلات فعلی می باشد که بهترین راه در مسیر مبارزه با این خطر، بالا بردن سطح آگاهی جامعه بویژه جوانان و حمایتهای صحیح خانوادگی است.
یکی از مواد مخدر خطرناک که اخیرا" بین جوانان شایع شده، شیشه است این ماده به عنوان محرک( نه مخدر) در مجالس رقص و مراکز فساد در کشورهای انگلیس و استرالیا بین جوانان رواج دارد.
ترکیبات
ترکیب اصلی این ماده از آمفتامین(Amphetamine ) گرفته شده که یک ماده محرک و اعتیاد آور است و مغز و سیستم عصبی را به شدت تحریک می کند و از نظر شیمیایی اثر آن از آمفتامین بیشتر است. این مواد در لابراتوارهای غیر قانونی ساخته می شود و اسامی خیابانی مثل: کریستال، یخ، Meth و شیشه دارند. این ماده توهم زایی و اثرات محرک را باهم ایجاد می کند.
خطرات بهداشتی
Methamphetamine وقتی وارد سیستم عصبی مرکزی CNS می شود، باعث آزاد شدن ناگهانی واسطه شیمیایی دوپامین ((Dopamine از مغز می شود که باعث تحریک سلولهای مغزی و افزایش خلق و خو و حالت تهاجمی و غیر قابل کنترل و افزایش حرکات جسمی می شود. که در صورت ادامه مصرف بعد از مدت طولانی علایم بدخلقی و افسردگی و علایم اختلال حرکتی مثل پارکینسون در فرد ظاهر می شود.
این ماده به صورت داخل بینی و خوراکی و داخل رگ و کشیدنی مصرف می شود و بلافاصله بعد از مصرف حالتی به نام rush یا flash در فرد ایجاد می گردد و افراد به سرعت اعتیاد پیدا می کنند و مجبورند هر روز مقدار مصرف را زیاد کنند.
مصرف این ماده می تواند باعث کاهش اشتها برای روزها، افزایش تعداد تنفس، افزایش فعالیت فیزیکی، افزایش دمای بدن و تحریک پذیری و بی خوابی گیجی، لرزش و تشنج، اضطراب و بدبینی و خشونت را سبب شود. که تشنج و افزایش زیاد دمای بدن باعث مرگ افراد می گردد. همچنین با صدمه روی عروق باعث سکته های مغزی و قلبی می گردد.
یکی از عوارض روانی آن ایجاد بیماری روانی شبیه اسکیزوفرنی است شامل توهمات بینایی و شنوایی و بدبینی و پرخاشگری است.
مصرف این ماده به تدریج در بین حیوانات افزایش دارد طبق بررسی در سال 2004 میلادی در ایالات متحده آمریکا 6.2% از دانش آموزان دبیرستانی حداقل یکبار مصرف شیشه را تجربه کرده اند.
متاسفانه افرار شیاد تبلیغ این ماده را در ایران با عنوان نشئه آور ولی بدون اعتیاد عنوان می کنند ولی این طور نیست و علاوه بر اعتیاد می تواند مرگ آور باشد.
اطلاع رسانی و معرفی صدمات جسمانی و روانی جدی این ماده از طریق رسانه های عمومی می تواند از گسترش مصرف این ماده خطرناک جلوگیری نماید.
شیشه
نام اصلی این مواد آیس به معنای یخ می باشد. دلیل اصلی نام گزاری این مواد این است که چون در مجاورت حرارت قرار می گیرند همانند یخ بخار می شوند. شیشه در رده آمفتامین ها است و خاصیت محرکی دارد. مت آمفتامین از مشتقات کلاسیک آمفتامین است و در آزمایشگاههای غیرقانونی از داروهای ساده و ارزان ساخته می شود .این ماده با اشکال مختلف خوراکی، تزریقی یا استنشاقی و تدخینی ( مانند سیگار ) استفاده می شود. کریستال ماده ای شدیداً اعتیاد آور است و به شکل پودری سفیدرنگ، بدون بو و تلخ وجود دارد که به راحتی در نوشابه های الکلی و غیرالکلی حل می شود .این ماده نیز مانند اکس ، تاثیرات خطرناکی بر سلامتی انسان دارد. افت حافظه، پرخاشگری و تهاجم ، رفتارهای جنون آمیز و آسیب های قلبی و مغزی از عوارض مصرف آن است.با مصرف این ماده حالاتی مثل هیجان زدگی ، بی تابی ، تکلم صحیح و تند ، کاهش خواب و اشتها و افزایش فعالیت های فیزیکی به وجود می آید. هیجانات جنسی یکی از علل ترغیب کننده جوانان برای مصرف این مواد است. لیکن به مرور این مواد اثرات مخربی بر قوا و عملکرد جنسی افراد مصرف کننده دارد .از عوارض خطرناک دیگر ، انتقال بیماریهای عفونی مثل هپاتیت و ایدز می باشد.
طرز مصرف
شیشه توسط پایپ که یکی از لوازم آزمایشگاهی است کشیده می شود. مقدار خیلی کمی از شیشه را داخل گودی پایپ ریخته زیر آن را حرارت می دهند که در اثر این حرارت شیشه بخار شده و مورد استفاده قرار می گیرد.
آثار مصرف
- احساس سرزندگی و سرحالی - افزایش ضربان قلب
- افزایش توانایی جنسی - افزایش هوشیاری
- افزایش اشتها - کاهش خواب و آرامش
- پرحرفی - تولید افکار بدبینانه
- بیقراری - خلق تحریک پذیر
- شیشه باعث افزایش شدید میل جنسی در خانم ها می شود - افزایش فعالیت بدنی
عوارض مصرف ترک(خماری):
- پرخاشگری - کاهش توانایی جنسی
- عدم کنترل روانی - انواع اختلالات پارانویی( بدبینی)
- ایجاد وابستگی روانی شدید - احساس گم گشتگی( چیزی گم کردن)
- مرگ مغزی - اختلال اسکیزوفرنی(ازنوع آشفته)
- خلق تحریک پذیر - عصبی بودن وبهانه جویی
- احساس گم گشتگی( چیزی گم کردن) - احساس بی حوصلگی
- احساس کسلی و سستی ( کم انگیختگی)
ملاحظات:
• در مورد کسانی که شیشه مصرف می کنند باید این نکته را یاد آور شد که اگر فرد خوشحال باشد، بعد از مصرف شیشه خوشحال تر می شود و اگر ناراحت باشد بعد از مصرف شیشه این ناراحتی تشدید می شود زیرا شیشه این خاصیت را دارد که به احساس فرد شدت می بخشد( اصطلاح فاز چسباندن).
• نکته مهم دیگر در مورد شیشه این است که شیشه بخاطر ترکیب شیمیایی پیچیده ای که دارد می تواند اثر مخدرها را طولانی تر کند و فرد بعد از مدتی که از مصرفش گذشت شدیدا به مواد مخدر خصوصا هروئین وابستگی پیدا می کند.
• این نکته به غلط در بین جوانان و اکثر خانم ها باب شده است که چون شیشه اعتیاد ندارد برای بدن سازی بسیار مفید است زیرا فرد بعد از مصرف شیشه، فعالیت بدنیش زیاد شده این فعالیت بدنی شدید و خستگی ناپذیر باعث لاغری وتناسب اندام وی می شود که این باور شدیدا اشتباه می باشد.
• تصور غلط در بین اقشار مختلف مردم که معتقدند مصرف شیشه برای درمان افسردگی مناسب است
روش درمان شیشه
متخصص اعصاب و روان و عضو هیات علمی دانشگاه تهران از ابداع روشی نوین برای درمان اعتیاد بالاخص معتادان به مواد مخدر شیشه آن هم با استفاده از تکنولوژی تمرینات ذهنی خبر داد.
دکتر رضا رستمی در گفت‌وگو با خبرنگار «اجتماعی» ایسنا، در این باره افزود: با توجه به این که طی سال‌های اخیر مواد صناعی اعتیادآور بین گروه هدف از رواج چشمگیری برخوردار بوده است.
و عملا درمان‌های رایج در سطح کشور پاسخگوی کاملی برای بی‌رغبتی جوانان به این مواد نبوده، یک مرکز ترک اعتیاد با استفاده از تکنولوژی تمرین ذهنی به مبارزه با این تغییر تکنولوژی در مصرف مواد مخدر پرداخته است.
وی در ادامه به استفاده از تمرینات ذهنی در قالب تکنولوژی نوروفیدبک و تحریک مغناطیسی مغز (CTMS ) به همراه روان درمانی و البته در کنار درمان‌های رایج فعلی اشاره و تصریح کرد: در این روش فرد طی مدت درمان، به شکل غیرمستقیم می‌آموزد که به مواد مخدر فکر نکند و در صورت وسوسه شدن، نسبت به جایگزین کردن افکار دیگری و عملی کردن اقدامات مثبت نسبت به دوری جستن از شروع مجدد به مصرف مواد توانمند شود.
به گفته این متخصص اعصاب و روان، این روش درمان نسبت به درمان بیماریهای روانی همراه اعتیاد از جمله افسردگی (شایع‌ترین علت تمایل افراد به مواد مخدر)، نیز موثر خواهد بود.
کاهش اشتهای مصرف مواد مخدر با استفاده از تمرینات ذهنی و تحریکات مغناطیسی مغز
نتایج حاصل از این پروژه مثبت بوده است
طه طاهری ـ جانشین دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر ـ نیز در گفت‌وگویی با ایسنا، ضمن تایید و تاکید بر علمی بودن استفاده از این روش درمانی، گفت: یکی از پروژه‌های مورد مطالعه در زمینه تهیه پروتکل‌های درمان مخدر شیشه استفاده از روش یاد شده است که بر اساس آن تاثیرات مصرف این ماده مخدر در ذهن افراد تصویربرداری می‌شود.
وی با بیان این که بدین ترتیب با بررسی و مطالعه، تاثیرات مواد مخدر بر سلولهای مغزی مشخص می‌شود، اعلام کرد: سپس برای درمان به همان بخش و یا نقاط از ذهن حمله می‌شود و اشتهای فرد به مصرف مواد از بین می‌رود.
جانشین دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر ادامه داد: به عنوان مثال زمانی که فرد مخدر شیشه را مصرف می‌کند، قسمتی از مغز وی قرمز می‌شود که در حال مطالعه هستیم که این مخدر بر کدام یک از نقاط مغز تاثیر می‌گذارد، تا سپس با استفاده از مکانیزم درمانی بر همان نقطه اثر گذاریم تا اشتهای فرد به مصرف مواد مخدر از بین برود.
طاهری با اشاره به سنگین بودن پروژه در حال مطالعه، گفت: با توجه به این که نتایج حاصل از آزمایشات این پروژه بر روی تعداد اندکی از افراد مثبت بوده و جواب داده است، لذا پیش‌بینی می‌شود که می‌توان این پروژه را عملیاتی کرد.
20 هزار تومان هزینه هر جلسه مراجعه فرد برای درمان با روش تمرینات ذهنی
وی در مورد هزینه‌های درمانی ترک اعتیاد با استفاده از تمرینات ذهنی گفت: هزینه هر جلسه مراجعه فرد به منظور درمان با این روش حدود 20 هزار تومان است. لذا این روش درمانی، روش درمان افراد با بضاعت مالی اندک نیست، چرا که یک فرد هر دو سه روز یک بار باید به مرکز مربوطه مراجعه و یک ساعت پشت دستگاه‌ها بنشیند.
جانشین دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر در ادامه تاکید کرد: سال گذشته با تلاش فراوان چهار دستگاه مربوطه را وارد کشور کردیم، چرا که هزینه و تکنولوژی کاربرد دستگاه‌ها بالا و سنگین است و پس از کسب مهارت‌های لازم باید به کار رود.
مواد مخدر آن قدر ارزش دارد که به اندازه جشنواره‌های تابستانی و زمستانی برای آن هزینه صرف شود
بودجه‌های کنونی صدقه‌سری بیش نیست
طاهری با این گفته که استفاده از این روش درمان سخت است، لذا ابتدا باید نتایج مثبت حاصل از آن تایید شود تا به صورت سراسری اجرا شود، عنوان کرد: با آن که نتایج حاصله این پروژه مثبت بوده است، اما این طرح به صورت پایلوت و عمومی اجرایی نشده و نتایج حاصله تنها پس از بررسی بر روی تعداد اندکی از معتادان به دست آمده است.
وی در پاسخ به سراسری کردن اجرای این طرح و روش درمانی، گفت: اگر قرار است مشکل اعتیاد کشور را حل کنیم، باید هزینه‌های لازم برای این کار را نیز بپردازیم تا مشکل حل شده و یا آن که در این زمینه در وضعیتی متعادل قرار گیریم.
جانشین دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر افزود: برای اجرای هر طرحی، به سختی بودجه در نظر گرفته می‌شود و یا این که برای اجرا باید فشار وارد کرد، حال آن که به نظر می‌رسد مواد مخدر آن قدر ارزش دارد که برای حل مشکل سوءمصرف آن به اندازه جشنواره‌های تابستانی و زمستانی برای آن هزینه صرف شود.
طاهری افزود: در درمان و یا پیشگیری از سوءمصرف مواد پروژه‌های متفاوتی وجود دارد، اما بحث این که آیا با بودجه کنونی می‌توان این پروژه‌ها را پیش‌برد؟ که می‌گوییم این بودجه‌ها صدقه سری بیش نیست.
وی در ادامه گفت‌وگو با ایسنا عنوان کرد: اگر پس از تاییدهای نهایی پرروژه مذکور به صورت رسمی اعلام شود، همچون استفاده از شربت تریاک در درمان اعتیاد، از توفیقات بزرگ ایران در سطح جهان به شمار خواهد رفت.
